Wystawa „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie”powstała w 2019 roku i ukazuje 30. kobiet z przełomu XIX i XX wieku, których dzieje tworzą nową, bo pisaną kobiecymi losami, opowieść o śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej.
Od 10 marca do 21 marca 2020 roku wystawę można oglądać w w Gmachu Senat Rzeczypospolitej Polskiej (wejście B II) przy ulicy Wiejskiej 6 w Warszawie.
Wystawa potrwa do 21 marca 2020 roku i można ją zwiedzać w budynku Senatu wg ogólnych zasad wejścia do budynku.
Wstęp bezpłatny.
—
Wystawa ma charakter popularyzatorski i edukacyjny oraz stanowi wstęp do szerszego projektu Instytutu, którego celem jest wprowadzenie do głównego nurtu historycznej narracji o regionie także mniej znanych postaci kobiecych.
Wielkoformatowa wystawa mobilna (memy ukazują sylwetki kobiet w skali 1:1) może funkcjonować samodzielnie jako barwna prezentacja różnorodnych kobiecych postaci historycznych, ale także dzięki doborowi bohaterek pozwala na zaobserwowanie ciekawych przemian obyczajowych, politycznych i emancypacyjnych dotyczących kobiet na przełomie XIX i XX wieku w Europie, dla których Górny Śląsk był miejscem odniesienia.
Memy wykreowała ceniona artystka z województwa śląskiego Marta Frej na podstawie materiałów odnalezionych podczas kwerendy historycznej, zrealizowanej przez dr Małgorzatę Tkacz-Janik, specjalistkę ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego w Instytucie.
Dlaczego „Sąsiadki”?
Projekt zakłada, że 30. bohaterek z przeszłości – w czasie planowanych wystaw w 2020 roku – zostanie zestawionych ze współczesnymi kobietami, mieszkankami województwa śląskiego. Zestawienie 30. kobiet z przeszłości z 30.kobietami z teraźniejszości ma wzbogacić i uaktualnić opowieść o historii kobiet na Górnym Śląsku. Opowiedzieć o rozwijających się i zmieniających formach uczestnictwa kobiet w kulturze, polityce, gospodarce i życiu społecznym regionu.
Od początku 2020 roku wystawa pokazywana jest przede wszystkim tam, gdzie działały historyczne bohaterki, stając się zapleczem dla takich działań edukacyjnych, które pomogą dojrzeć w mikrohistoriach kobiet pełnowartościowy, lokalny materiał historyczny.
Projekt został zrealizowany pod honorowym patronatem Marszałka Województwa Śląskiego oraz programu Niepodległa. Partnerem przedsięwzięcia jest śląskie Stowarzyszenie Szlakiem Kobiet.
W trakcie realizacji projektu została nawiązana współpraca z Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach oraz z projektem medialnym na profilu społecznościowym „Stulecie Praw Kobiet”. Patronem medialnym projektu jest dodatek GW dla kobiet „Wysokie Obcasy”.
BOHATERKI WYSTAWY
W oparciu o wystawę można prowadzić lekcje i/lub warsztaty z wykorzystaniem zeszytu, który powstał specjalnie na tę okazję.
WERNISAŻ WYSTAWY
Wernisaż wystawy mobilnej „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie”, czyli śląska herstoria w memach Marty Frej odbył się 25 listopada 2019 r. w Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach. Wystawa jest edukacyjnym projektem Regionalnego Instytutu Kultury w Katowicach przygotowanym przez popularyzatorkę historii kobiet dr Małgorzatę Tkacz-Janik, specjalistkę ds. kulturowego dziedzictwa niematerialnego, która wystawę otworzyła, zapraszając do głosu kolejno: panią dyrektor muzeum, senatorkę Halinę Biedę, pana dyrektora Regionalnego Instytutu Kultury Adama Pastucha, który – co zaskoczyło wszystkich – pięknie używał feminatywów!
.
Po powitaniu gości i publiki głos zabrała Anna Kowalczyk, autorka książki-bestselleru „Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet na ziemiach polskich” (z ilustracjami Maty Frej). Dobitnie wykazała nieistnienie kobiet w przekazie historycznym w Polsce, na kartach podręczników, w pamięci zbiorowej oraz edukacji regionalnej. Kowalczyk swoje wystąpienie zakończyła nawiązując do tytułu wystawy: „Sąsiadki wielkiej historii, ale mieszkanki codziennego mozołu – dziś zapraszają nas do siebie na herbatę”.
Z kolei Marta Frej mówiła o swojej pracy nad wizerunkami bohaterek wystawy, a bywało, że materiał archiwalny był bardzo skąpy. Tym silniejsze rodziło to – wspominała – pragnienie, by ocalić pamięć tych kobiet. Zwróciła też uwagę, że ten projekt jest przyczynkiem, by ćwiczyć kobiecą solidarność, z którą daleko zajdziemy.
Po wystąpieniu Marty Frej Małgorzata Tkacz-Janik zaprosiła do zajęcia honorowych miejsc potomkinie i potomków kilku kobiet upamiętnionych na wystawie. Byli to:
Apolonia Bramowska – wnuczka Józefy Bramowskiej, senatorki II RP. Pani Apolonia powiedziała, że jej babcia była feministką w dobrym tego słowa znaczeniu; miała ogromne wsparcie swego męża i dlatego miała czas na pracę i mogła wykorzystać swój potencjał; była bardzo skromna, dobra, miała swoją dumę i godność jako kobieta i jako Ślązaczka.
Danuta Małecka-Rzepecka – potomkini Karoliny Hager, córka do dziś znanej w Zabrzu Bożeny Hager–Małeckiej – polskiej lekarki i polityczki opisała Karolinę, która w przekazie rodzinnym zachowała się jako kobieta wychowująca dzieci w duchu patriotycznym, zasłużona dla rozwoju czytelnictwa, dla miasta i jego mieszkańców.
Dr Paweł Parys – prawnuk Klary Parys, jako kustosz i muzealnik pracujący na co dzień w Muzeum Śląskim na kanwie losów swojej prababki szczegółowo prześledził losy swojej rodziny i Śląska tamtego okresu.
Grzegorz Wolnik – bratanek Anieli Wolnik, po dziś dzień mieszkający w tym samym domu, w którym żyła ciotka Aniela, bardzo osobiście i sugestywnie opowiedział o życiu domu wielopokoleniowej śląskiej rodziny. Domu, do którego pukały powstania, plebiscyt, wojny, więzienni żandarmi, ale i święta, i codzienne radości.
Dr Ewa Piaskowska – bratanica Haliny Stęślickiej. Opowiedziała nie tylko o posłane na Sejm Halinie, ale o innych kobietach ze Stęślickich, podsumowując, że w tej rodzinie kobiety od pokoleń są niezależne, aktywne, samodzielne.
Wiele jeszcze padło tego wieczoru ważnych i dobrych słów o historii kobiet. Głos zabrała również obecna na spotkaniu związana ze Śląskiem wicemarszałkini Senatu Gabriela Morawska-Stanecka, oprócz niej parlament reprezentowały senatorka Joanna Sekuła oraz posłanka z okręgu Gliwice-Bytom Wanda Nowicka, które poparły pomysł organizacji wystawy w parlamencie.
Organizator: Regionalny Instytut Kultury w Katowicach / obecnie Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego
Partnerzy: Śląskie Stowarzyszenie Szlakiem Kobiet / Śląski Szlak Kobiet, Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach oraz projekt Stulecie Praw Kobiet i akcja internetowa pt.: „160-lecie urodzin Janiny Omańkowskiej”.
Patron medialny: wysokieobcasy
Wystawa objęta jest honorowym patronatem Marszałka Województwa Śląskiego Jakuba Chełstowskiego. Śląskie. Pozytywna energia / Wystawa jest częścią obchodów -lecia Powstań Śląskich.
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości / Niepodległa
Relacja z wernisażu wystawy (i premiery filmu „5 kobiet Sejmu Śląskiego”) w siedzibie Instytutu: