Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Między wschodem a zachodem” | 18-19.09

W dniach 18-19.09.2024 w Katowicach miała miejsce organizowana przez Instytut im. Wojciecha Korfantego Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Między wschodem a zachodem”.

Była to pierwsza – spośród konferencji poświęconych historii – konferencja o zasięgu międzynarodowym przygotowana przez Instytut im. Wojciecha Korfantego, jak i pierwsza, która wyszła zasięgiem tematycznym poza ramy Górnego Śląska. Na konferencji Instytut gościł uczestników z m.in.: Instytutu Śląskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. W trakcie konferencji został zaprezentowany szeroki zestaw tematyczny, podzielony wedle paneli: historycznego, kulturoznawczego, językowo-literackiego.

Konferencja pierwszego dnia – 18 września – odbyła się na zabytkowej Sali Sejmu Śląskiego. Wydarzenie rozpoczął wykład inauguracyjny prof. dra hab. Stanisława Sławomira Niciei – znawcy tematyki kresowej, autora cyklu publikacji „Kresowa Atlantyda”. Następnie rozpoczęto obrady w ramach panelu pierwszego – historycznego. Miał on charakter stacjonarny. W jego trakcie wygłoszono cztery referaty przygotowane przez: mgr Piotra Siewaka, dr Agnieszkę Misiurską, mgr Krzysztofa Steckiego oraz pana Dawida Górnego. Doktor Dimitris Atanasiadis nie przybył na konferencję z przyczyn osobistych.

Drugiego dnia – 19 września – obrady konferencyjne odbyły się w siedzibie Instytutu im. Wojciecha Korfantego na sali konferencyjnej. Wykład inauguracyjny wygłosił p. Tomasz Kuba Kozłowski – edukator, ekspert w zakresie popularyzacji wiedzy dotyczącej dawnych wschodnich kresów polski. W trakcie dnia odbyły się dwa panele – kulturoznawczy oraz językowo-literaturoznawczy. Miały charakter hybrydowy – część prelegentów występowała zdalnie. W trakcie panelu kulturoznawczego wystąpili: dr Wiesław Przybyła, p. Ivan Perpelkin, p. Adrian Morawiec. W trakcie panelu językowo-literaturoznawczego wystąpili: dr Inesa Kuryan, dr Anna Łozowska-Patynowska, mgr Karolina Peek, dr inż. Joanna Nowicka, dr Paweł Gugla, pani Natalia Nastawska.

20 września odbyły się dodatkowo wizyty studyjne – dla uczestników konferencji.

____________

Termin „kresów” funkcjonuje powszechnie w języku, jak i wyobraźni mieszkańców współczesnej Polski. Jest on najczęściej jednoznacznie rozumiany jako kresy wschodnie – ziemie pogranicza, które kurczyły się wraz ze stopniowym upadkiem pierwszej Rzeczypospolitej i ostatecznie zostały utracone w wyniku zmian terytorialnych, które zaszły po drugiej wojnie światowej.

Współcześnie termin „kresy” przywodzi na myśli dawne wschodnie pogranicze Rzeczpospolitej, to zaledwie 100 lat temu, w czasie istnienia II Rzeczypospolitej termin ten miał szersze znaczenie, obejmujące pogranicze zarówno wschodnie, jak i zachodnie.

Natomiast w języku potocznym znajdowało się określenie „kresy zachodnie”, które obecnie nie występuje w powszechnym użyciu, ani w szerszej debacie.

____________

Poszczególne etapy wydarzenia miały miejsce w kilku lokalizacjach:

– 18 września (w godzinach 9:30-14:30) -> na Sali Sejmu Śląskiego,

– 19 września (w godzinach 9:30-15:00) -> na sali konferencyjnej Instytutu im. Wojciecha Korfantego.

– 20 września 2024 -> tego dnia miała miejsce z kolei dodatkowa atrakcja dla zaproszonych prelegentów – spacer miejski pod przewodnictwem dr Michała Spurgiasza.

______________

PROGRAM

18 września 2024, Sala Sejmu Śląskiego, ul. Ligonia 46, Katowice

09:30 Rejestracja uczestników
10:00 Otwarcie konferencji
10:20 Wykład inauguracyjny: prof. dr hab. Stanisław Nicieja

Wykład prof. Stanisława Niciei – Wykład Inauguracyjny

Wykład inaugurujący Międzynarodową Konferencję Naukową „Między wschodem a zachodem”, który miał na celu wprowadzić słuchaczy w tematykę sposobów rozumienia pojęcia „pogranicza” w kulturze i historii na przykładzie wschodnich Kresów dawnej Polski. W ramach wykładu Profesor Nicieja przedstawił nieznane szerzej konteksty związane z kształtowaniem się unikalnej kultury polskiego wschodniego „pogranicza” oraz postarał się wskazać na szerszy proces historyczny, umieszczając postacie, wydarzenia, trendy w kontekście społecznym i geopolitycznym XIX i XX wieku.

11:30 Przerwa kawowa
12:00 Panel I – Perspektywy Historyczne:

Panel I –> 12⁰⁰–14³⁰

• Piotr Siewak – Dokąd sięgać będzie Polska? Kresy w pracach i materiałach Centralnej Agencji Polskiej w Lozannie
• Dimitris Atanasiadis – Politicti uprchlici z Recka v ceskem a polskem Slezsku po roce 1948 – prelegent nie przybył na konferencję z przyczyn osobistych
• Paweł Glugla – Z Polskich Kresów Wschodnich na Ziemie Zachodnie. Przymusowe przesiedlenia Polaków po 1945 r. w świetle wybranych dokumentów Państwowego Urzędu Repatriacyjnego
• Agnieszka Misiurska – Tematyka kresowa w badaniach i działaniach popularyzatorskich Instytutu Śląskiego (1934–2024)
• Krzysztof Stecki – Z Kresów na Kresy. Repatriancki Klub Sportowy Lwowianka Opole
• Dawid Górny – Proza małych ojczyzn – ujęcie pogranicza w literaturze XX wieku

14:30 Zakończenie pierwszego dnia konferencji

______________

19 września 2024, sala konferencyjna Instytutu im. Wojciecha Korfantego, ul. Teatralna 4, Katowice

09:30 Rejestracja uczestników
10:00 Wykład Inauguracyjny: Tomasz Kuba Kozłowski

Wykład Tomasza Kuby Kozłowskiego – Wykład Inauguracyjny

Heimat na Kresach. O Niemcach z Wołynia, Lwowa i Małopolski Wschodniej

Instytut im. Wojciecha Korfantego zaprosił na prezentację Tomasza Kuby Kozłowskiego z Domu Spotkań z Historią w Warszawie. Autor przypomniał wkład Niemców i niemieckiej kultury w dziedzictwo historyczno-kulturowe Kresów oraz niemieckie osadnictwo na Ziemiach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, w tym zwłaszcza: rolę Niemców w rozwoju miasta Lwowa, kolonizację józefińską w Galicji i akcję osiedleńczą na Wołyniu w XIX wieku a także wielką akcję przesiedleńczą „Heim in Reich” przeprowadzoną przez III Rzeszę w latach 1939-1941. Opowieść o Niemcach we Lwowie, na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej ilustrowana była oryginalną ikonografią z epoki. Prezentację wzbogaciła informacja o działających współcześnie w Niemczech organizacjach kultywujących pamięć o niemieckim osadnictwie na Wschodzie oraz instytucjonalizacji pamięci o niemieckiej obecności w Europie Wschodniej.

10:45 Panel II – Dialog Kulturowy:

Panel II –> 10⁴⁵ – 12¹⁵

• Wiesław Przybyła – Słowiańskie pogranicza – heterokulturowa świadomość
• Seweryn Bąk – Pogranicze: przestrzeń dialogu i wymiany międzykulturowej
• Ivan Perepelkin – Dialog kulturowy, samoświadomość narodowa i przenikania się kultur na przestrzeni Kresów południowo-wschodnich. Studium obwodu zaporoskiego
• Adrian Morawiec – Nastroje prounijne a region Polski

12:15 Przerwa kawowa
12:45 Panel III – Pogranicze w Literaturze i Języku:

Panel III –> 12⁴⁵–14³⁰

• Inesa Kuryan – Polszczyzna Półncno-kresowa w interpretacjach po różnych stronach pogranicza
• Anna Łozowska-Patynowska – „Centrum” czy „kresy” w świadomości bohatera literackiego Repatriantów i duchów dzieciństwa Stanisława Srokowskiego
• Karolina Peek – Leon Tarasewicz – artysta pogranicza
• Joanna Nowicka – Dziedzictwo gospodarcze Kresów Wschodnich

14:30 Zamknięcie konferencji

______________

Osoba do kontaktu: dr Michał Spurgiasz, m.spurgiasz@instytutkorfantego.pl

Zapisy trwały do 16 września 2024 r. – należało przesłać maila na adres: m.spurgiasz@instytutkorfantego.pl