PODGLĄDAJĄC KATOWICKI UNDERGROUND | Katowice | 22.07

W sobotę 22 lipca zaprosiliśmy na kolejny spacer śladem dziedzictwa niematerialnego. Wraz ze Stanisławem Rukszą podglądaliśmy katowicki underground. 

20 lat po wystawie: „Underground Artystyczny po 1953 roku”, prezentującej ważny w polskiej sztuce alternatywny nurt rozwijający się w Katowicach w latach 1953–1989, przeszliśmy voyerystycznym szlakiem w poszukiwaniu jego od-blasków. Śladem działalności słynnych grup St-53 czy Oneiron. Cieni i odbić fenomenalnych konceptów, zjawisk i prezentacji: Antyfotografia, Stany graniczne fotografii, Katowickie Spotkania Twórców i Teoretyków Sztuki czy legendarnych pracowni i galerii. Z niematerialnego świadectwa pamięci staraliśmy się wydobyć ducha miejsca i czasu oraz postaw m.in. Jerzego Lewczyńskiego, Andrzeja Szewczyka, Urszuli Broll, Andrzeja Urbanowicza czy Erwina Sówki. Spacer był poszerzony poza wąsko rozumiany świat sztuk wizualnych – włączając przykłady kontrkultury czy muzyki, rozciągał się też czasowo do zjawisk ostatnich dekad, bo duch undergroundu na Śląsku nie przygasł po 1989 roku i przyniósł nowe zjawiska.

Duch rezonujący akcji Kuby Dąbrowskiego z 2012 roku pt.: „Mapa Katowic” w ramach wystawy „Projekt Metropolis” zaprowadził nas do teorii i doświadczania alternatywy miasta.

Spacer poprowadził Stanisław Ruksza – kurator wielu wystaw w kraju i za granicą, historyk sztuki, autor tekstów, redaktor książek, wykładowca. Dyrektor TRAFO Trafostacji Sztuki w Szczecinie od 2017 roku i główny kurator instytucji. W latach 2008-2017 dyrektor programowy CSW Kronika w Bytomiu. Studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 2003-2004 współpracował jako asystent Andrzeja Urbanowicza, kultowego malarza psychodelicznego w legendarnej pracowni Piastowska 1 w Katowicach przy powstawaniu wystawy i książki Katowicki Underground Artystyczny po 1953 roku (Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Katowice 2003). Wykładał m.in. na Uniwersytecie Śląskim, Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach i Akademii Sztuki w Szczecinie. Od 2021 roku Przewodniczący Rady Uczelni Akademii Sztuki w Szczecinie. W swoich badaniach skupia się związkami sztuki z przemianami społecznymi i politycznymi, zagadnieniem seksualności i śmierci, oraz zjawiskami granicznymi w sztuce współczesnej. Rezydent m.in. apexart w Nowym Jorku (2009), Careof DOCVA w Mediolanie (2013, 2015) oraz Cité internationale des arts w Paryżu (2017), MeetFactory w Pradze (2018).

Dziedzictwo niematerialne wydaje się mniej oczywiste. Sama nazwa – niematerialne – prowadzi nas na manowce skojarzeń, sugerując swoisty brak substancji, namacalności, materii. Nieuchwytność i niewidoczność artefaktów dziedzictwa niematerialnego są jednak pozorne. Tymczasem zaproszeni do „zwiedzania zwyczajów lub przekazów ustnych” możemy poczuć się zakłopotani niefortunnym określeniem, pomysłem zgoła trudnym do zrealizowania.

Chcąc przybliżyć istotę dziedzictwa niematerialnego zapraszamy na trzy lipcowe spacery, podczas których zwiedzimy kolejno: bytomski Park Kachla, Rokitnicę – dzielnicę Zabrza, oraz przejdziemy przez Katowice śladami artystycznego undergroundu z lat 1953–1989.

Definicja UNESCO podkreśla, że dziedzictwo niematerialne jest przekazywane z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzane przez wspólnoty i grupy w ich relacji środowiskiem, historią i stosunkiem do przyrody.

Bardzo zależy nam, aby nasze spacery pozwoliły Państwu doświadczyć, że dziedzictwo niematerialne jest ważnym, choć czasami niedocenianym źródłem poczucia tożsamości i ciągłości lokalnej.

Kuratorką koncepcji 3 spacerów i koordynatorką projektu jest dr Małgorzata Tkacz-Janik, tel. 32 201 77 83, mail: m.tkaczjanik@instytutkorfantego.pl.