Trzy I Damy II RP w Bytomiu-Miechowicach | 25.05

25 maja w Pałacu w Miechowicach odbył się warsztat herstoryczny o trzech Pierwszych Damach II RP. 

W programie można było znaleźć następujące elementy:

– krąg osobistych herstorii – pracę w grupach z broszurą projektową nad postaciami bohaterek;

– głośne czytanie inscenizacji z podziałem na role;

– podsumowanie warsztatu.

Warsztat poprowadziła dr Małgorzata Tkacz-Janik z Centrum Dziedzictwa Kulturowego Instytutu im. Wojciecha Korfantego.

Celem spotkania było przedstawienie, utrwalenie i performowanie historii trzech kobiet, które u zarania II RP towarzyszyły ówczesnym liderom politycznym – Józefowi Piłsudskiemu i Wojciechowi Korfantemu. W tej trójce najbardziej rozpoznawalna jest dziś towarzyszka Ola, czyli Aleksandra Szczerbińska po mężu Piłsudska. Jednak zmiana perspektywy na herstoryczną (tzn. na krytyczną wobec historii skupionej na męskim żywiole, która bardzo rzadko pyta o obecność kobiet w danym momencie dziejów) powoduje, że obok Aleksandry zauważamy jeszcze dwie kobiece postaci.

Wszystkie bohaterki – Maria Piłsudska, Aleksandra Piłsudska i Elżbieta Korfanty – w tym samym czasie (a dwie panie Piłsudskie wręcz równolegle) pełniły role pierwszych Pierwszych Dam II RP. Funkcjonowały w zasadniczo różnych okolicznościach obyczajowych i politycznych (centralna Polska, Górny Śląsk), zarówno tych oficjalnych, jak i tych spoza protokołu. Historia nauczana w szkole nie kieruje uwagi na te postaci jako protoplastki Danuty Wałęsy czy Jolanty Kwaśniewskiej. Tymczasem porównanie ze współczesnymi polskimi Pierwszymi Damami przynosi wiele interesujących poznawczo podobieństw. Pokazuje też historyczny rozwój polskiej wersji The First Lady. Zresztą, nie tylko rozwój także backlash.Performując życiorysy bohaterek podczas warsztatu dochodzimy do stosunkowo bardziej uniwersalnych wymiarów historii kobiet, takich jak: drugoplanowość, ograniczony wpływ polityczny, dekoratywność kobiecych ról publicznych, itp. Warto też przypomnieć, że mamy do czynienia z transferem zachodniego wzorca kulturowego (Pierwsza Dama) na polski (i śląski) grunt po raz pierwszy w historii naszego kraju. Dlatego w czasie warsztatu, zakładając zrekonstruowane kapelusze Trzech Dam pracujemy metodą rekonstrukcji wcieleniowej, która opierając się na emocjach i ciele pozwala na większe skupienie na historycznych biografiach. Dodatkowo, przyglądamy się ważnym krokom ku politycznej emancypacji kobiet, eksperymentujących w obrębie ról, które przyszło im pełnić po raz pierwszy w Polsce i na Śląsku.Lata dwudzieste XX wieku, to nie tylko czas noblistek, badaczek, naukowczyń, polityczek, ale także pierwszych polskich Pierwszych Dam. Jakie zostawiły dziedzictwo? Jakie wzory postępowania? Jakie style aktywności, lub/i politycznego wpływu, obecności/nieobecności? Wydaje się, że rola Pierwszej Damy w swym historycznym rozwoju może być ciekawym punktem wyjścia dla edukacyjnego warsztatu podczas którego można porozmawiać o przemianach obecności i ról kobiet w sferze publicznej. Tym bardziej dziś, gdy dla odmiany widzimy w tej roli już nie kobiety, a mężów i partnerów pań prezydentek, premierek, czy przywódczyń.

Premiera projektu odbyła się 28.11.2023 r. w Muzeum Historii Katowic. Nakrycia głowy trzech Pierwszych Dam zrekonstruowano i ręcznie wykonano w stuletniej manufakturze kapeluszy Polkap S.A. w Skoczowie.

Partnerami projektu są Muzeum Historii Kobiet oraz Stowarzyszenie Szlakiem Kobiet.

Patronat medialny: Ślązag