„Zanim nastała Polska…. Praca społeczna kobiet w okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku. Wybór relacji” – to tytuł jednego z wydawnictw Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Publikację opracowała dr Joanna Lusek. 7 lutego 2020 roku dr Joanna Lusek była gościem Instytutu Myśli Polskiej im. W. Korfantego.
Inspiracją do przygotowania publikacji stały się 100. rocznica wybuchu powstań śląskich, 100. rocznica udziału kobiet w wyborach powszechnych w Polsce i w Niemczech oraz 90. rocznica otwarcia Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu. Książka spaja w jedno wszystkie wymienione jubileusze. Podstawę do jej przygotowania stanowił autorski wybór 60 relacji kobiet, ułożonych alfabetycznie, które zostały poddane naukowemu opracowaniu. Pochodzą one z „Księgi pamiątkowej pracy społeczno-narodowej kobiet na Śląsku od roku 1880 do roku 1922”, ta została przygotowana przez śląską sekcję historyczną działu pracy społecznej i była eksponowania podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, prezentującej dorobek II Rzeczypospolitej, z okazji 10-lecia istnienia państwa polskiego, w 1929 roku.
60 niesamowitych kobiet – znanych i nieznanych – przeniesie Państwa 100 lat wstecz. Doskonałe i baczne obserwatorki, niezwykle zaangażowane, łączące życie na łonie rodziny, z pracą zawodową i działalnością społeczną, wskażą na momenty… te momenty, zanim nastała Polska…. – podkreśla dr J. Lusek.
W recenzji dr hab. Jolanta Załęczny napisała: W tytule publikacji ujętym w trzech słowach zamyka się z jednej strony oczekiwanie na powstanie na spornych terenach tej wymarzonej Polski, z drugiej słowo „zanim” precyzuje ramy chronologiczne treści książki. Czas do momentu włączenia części Górnego Śląska w grancie Rzeczypospolitej to jednocześnie czas walk, decyzji plebiscytowych i w konsekwencji podziałów Śląska. Autorka opracowania zwraca więc uwagę na zupełnie inny aspekt walk o polskość Śląska. Główny nacisk został bowiem położony na historię kobiet (herstorię), na uwypuklenie ich roli w dziejach.