Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie należy do grupy tzw. parków kultury (ludowych). Idea tego typu założeń powstała w Związku Radzieckim w latach 20-tych XX w. i wykorzystywała osiągnięcia w zakresie kształtowania terenów miejskich wypracowanych na przełomie wieków XIX i XX w wielkich miastach przemysłowych Europy (Anglia Niemcy).
Parki kultury były przeznaczone dla mieszkańców wielkich miast i centrów przemysłowych. Zazwyczaj obejmowały obszar od kilkudziesięciu do kilkuset hektarów. Sytuowano je centralnie w stosunku do dzielnic miejskich. W układach urbanistycznych tych jednostek pełniły znaczące funkcje ekologiczne jako obszary węzłowe systemu zieleni. Programy parków kultury skierowane były do odbiorcy masowego i realizowały następujące funkcje: edukacyjną, naukowa, kulturalną, wypoczynkową, sportową i rozrywkową. Na terenach tych parków budowano m.in. takie obiekty, jak: boiska i urządzenia sportowe, pawilony wystawowe, biblioteki, świetlice, kina, teatry, estrady koncertowe, kręgi taneczne.
Pierwsze próby stworzenia tego typu założenia w Polsce miało miejsce w Łodzi w latach 1925-1939, ale nie zostały zrealizowane do końca. W Warszawie (na Powiślu) w latach 50-tych XX w. na powierzchni 243 ha powstał Centralny Park Kultury.
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku uważany jest za najlepszą realizację tego typu założeń w kraju. Był projektowany w początkach lat 50-tych XX wieku, a urządzany i rozbudowywany do lat 70-tych. Został zainicjowany przez urbanistów K. Wejcherta. T. Baumana i L. Olszewskiego, a zrealizowany wg projektu W. Niemirskiego przy współudziale L. Lewina, E Jankowskiego i B. Chrzanowskiej. Prof. W. Niemirski był jednym z ostatnich wielkich przedstawicieli polskiej szkoły planowania ogrodów przed zanikiem zawodu, jaki miał miejsce w 2. połowie XX w.
W programie parku widoczne są reguły ideologiczno-artystyczne socrealizmu w postaci:
dostępności parku dla dużej liczby użytkowników z przeznaczeniem części terenu parku na organizację imprez masowych (Stadion Śląski, Wesołe Miasteczko, Tereny Wystawowe – duże powierzchnie trawiaste);
kompozycji układu parkowego opartego na majestatycznej osi głównej założenia (promenada piesza i tor wodny);
nawiązania do sztuki antycznej – tereny spacerowe odwołujące się do świętego gaju greckiego, gdzie znalazły się amfiteatr oraz altany i kioski przypominające świątynie greckie, umieszczone tam rzeźby nawiązują do kultury ludowej.
Wielkim atutem kompozycji parkowej był trafny i jednoznaczny podział terenu parku na trzy strefy zainwestowania (intensywności użytkowania), takie jak:
strefa intensywnego użytkowania, przeznaczona do realizacji imprez masowych, zlokalizowana na zewnętrznym obszarze parku, dostępna bezpośrednio z ulicy Katowickiej (Wesołe Miasteczko, stadion i tereny sportowe, tereny wystawowe);
strefa umiarkowanego użytkowania, przeznaczona na wypoczynek czynny, którą tworzy teren spacerowo-wypoczynkowy zlokalizowany wzdłuż głównej osi kompozycyjnej, gdzie znalazły się między innymi: ZOO, kąpielisko, staw z przystanią kajakową i torem wodnym, restauracja, tereny ze stolikami do gry w warcaby, rozarium oraz obszar wypoczynku biernego – święty gaj (tereny spacerowe) ;
strefa niskiego użytkowania, przeznaczona do zaspakajania potrzeb ekologicznych i spacerowych – park leśny.
W latach 60-tych i 70-tych park powiększono m.in. o tereny tworzonego wówczas skansenu (Górnośląski Park Etnograficzny), Ośrodka Harcerskiego, Ośrodka Turystycznego i Ośrodka Postępu Technicznego, a także o Stadion GKS-u. Na terenie parku znalazło również lokalizację planetarium. Wszystkie obiekty budowane w parku charakteryzowały się nowoczesną i interesującą architekturą. Ze względu na duże odległości przestrzeń parku została spięta kolejkami linową i wąskotorową.
Mając na uwadze niekwestionowane walory parku, uważamy, że park należy traktować jako prestiżową przestrzeń publiczną o walorach zabytkowych lub dobra kultury współczesnej. Celem modernizacji powinno być przystosowanie parku do potrzeb współczesnego użytkownika przy zachowaniu i wzmocnieniu unikalność parku wynikającej z walorów przyrodniczych, artystycznych i duchowych, o których decydują:
Zasoby przyrodnicze – duży kompleks zieleni położony w centrum aglomeracji katowickiej. Łącznie z tworzonym w latach 60-tych XX w. Leśnym Pasem Ochrony stanowił kanwę systemu ekologicznego tej aglomeracji. (Obecnie funkcjonowanie tego systemu jest zagrożone ze względu na zmniejszenie powierzchni terenów otwartych i zielonych aglomeracji oraz zmniejszanie powierzchni lasów. Brak również jednoznacznie i obligatoryjnie wyznaczonych obszarów kształtowania nowych korytarzy ekologicznych.)
Kompozycja przestrzenna – znaczące dzieło w historii polskiej sztuki ogrodowej reprezentujące kierunek socrealizmu. Park jest najlepszym przykładem parku kultury zrealizowanym w kraju.
Tradycja miejsca – obszar imprez masowych, rekreacji i odpoczynku mieszkańców aglomeracji i terenów sąsiednich budowany przy dużym zaangażowaniu mieszkańców regionu.