Tropem Badaczy Zagłębia Dąbrowskiego

To projekt dokumentacyjno-badawczy mający na celu ochronę oraz popularyzację dziedzictwa kulturowego Zagłębia Dąbrowskiego. Inicjatywa Regionalnego Instytutu Kultury w Katowicach była kontynuacją terenowych badań etnograficznych podjętych na terenie Zagłębia Dąbrowskiego w 2014 r.

Potrzeba opisania tradycyjnej i współczesnej obrzędowości dorocznej i rodzinnej wraz z dokumentacją tradycyjnego budownictwa wynikała z pragnienia uzupełnienia luki w dotychczas prowadzonych badaniach oraz braku wydawnictwa omawiającego badaną tematykę.

Zestawienie archiwalnych oraz teraźniejszych przejawów aktywności kulturowej stało się okazją do uchwycenia zmian, które zaszły w kulturze mieszkańców pogranicza małopolsko-śląskiego. To ostatni moment, aby zarchiwizować i upublicznić aktualną kondycję kultury zagłębiowskiej, bazującej na bogatym dorobku kulturowym i historycznym tej ziemi.

Etnograficzne badania terenowe przeprowadzane były w tandemach badawczych złożonych z doświadczonych i praktykujących etnografów oraz studentów i absolwentów etnologii. Stworzona zatem została możliwość praktycznego doskonalenia swoich umiejętności i rozszerzania wiedzy przyszłych badaczy kultury tradycyjnej.

Efektem kilkuletniej obecności w terenie jest przede wszystkim publikacja, obszernie ilustrująca dawne i współczesne aspekty tradycyjnej kultury mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego. Uzupełnieniem wyników badań terenowych ujętych w publikacji jest materiał archiwalny pozyskany od muzealnych partnerów projektu oraz osób prywatnych. Archiwalne fotografie zestawione ze współcześnie wykonanymi zdjęciami złożyły się na powstanie wystawy, prezentującej tradycyjne budownictwo oraz wybraną obrzędowość uchwyconą na pograniczu małopolsko-śląskim.

Dokumentacja powstała w wyniku realizacji działań w projekcie może stanowić źródło wiedzy o Zagłębiu Dąbrowskim oraz może być wykorzystana do przyszłych badań terenowych. Wobec tego istnieje możliwość dostępu do dokumentów źródłowych (kwestionariusze badawcze, zdjęcia itp.), które są w posiadaniu Regionalnego Instytutu Kultury w Katowicach. Każdorazowy dostęp do wspomnianych materiałów jest możliwy wyłącznie za zgodą Instytutu.

Efektem projektu jest m.in. wystawa fotografii prezentująca tradycyjne budownictwo oraz wybraną obrzędowość uchwyconą na pograniczu małopolsko-śląskim. Wystawa złożona jest ze zdjęć archiwalnych (pozyskanych od muzealnych partnerów projektu oraz osób prywatnych) i fotografii wykonanych współcześnie. Istnieje możliwość nieodpłatnego wypożyczenia wystawy dla zainteresowanych organizacji.

Projekt został zrealizowany przez Regionalny Instytut Kultury w Katowicach we współpracy z Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum Zagłębia w Będzinie, Muzeum Miejskim „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej oraz Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.