Tropem Kolberga

„Tropem Kolberga – etnograficzne badania terenowe Zagłębia Dąbrowskiego” to projekt dokumentacyjno-badawczy mający na celu ochronę oraz popularyzację dziedzictwa kulturowego Zagłębia Dąbrowskiego. Teren ten to bogaty kulturowo obszar, w którym ścierają się elementy tradycji Małopolski i Górnego Śląska; badawczo został w niewielkim stopniu spenetrowany. Stąd też potrzeba pochylenia się nad obecną kondycją tradycyjnych praktyk ludowych, religijnych i rodzinnych oraz udokumentowania tradycyjnego budownictwa na tym obszarze.

Projekt jest odpowiedzią na konieczność rozszerzenia dotychczas prowadzonych działań badawczych i dokumentacyjnych oraz próbą intensyfikacji eksploracji terenowych, co w obliczu globalizacji i unifikacji kultury oraz współczesnego sposobu życia wydaje się szalenie istotne. Realizacja badań terenowych miała za zadanie uchwycić tradycyjną kulturę mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego.

Jednym z efektów projektu było wydanie płyty DVD prezentującej rezultaty badań, opatrzonej fachowym komentarzem etnografa i zawierającej materiał video/foto ilustrujący dawną i współczesną obrzędowość oraz tradycyjne budownictwo regionu. Dodatkowo po opracowaniu wyników badań w szkołach współpracujących z naukowcami przeprowadzone były wykłady na temat lokalnej obrzędowości. Dodatkowym elementem było stworzenie wystawy prezentującej fotografie ukazujące tradycyjne budownictwo oraz obrzędowość doroczną i rodzinną na terenie Zagłębia Dąbrowskiego.

Etnograficzne badania terenowe przeprowadzane były w tandemach badawczych złożonych z doświadczonych i praktykujących etnografów oraz studentów etnologii. Dzięki temu zabiegowi studentom stworzona została szansa praktycznej nauki zawodu oraz zdobycia doświadczenia.

Nieco wcześniej we współpracy z różnymi instytucjami, podjęte zostały mini badania etnograficzne przeprowadzone przez dzieci i młodzież z wybranych miejscowości Zagłębia Dąbrowskiego. Ich prace koordynowane były przez opiekunów i finalnie poddane ocenie jakościowej. Dla najlepszych grup i indywidualnych prac zostały przewidziane nagrody, z wizytą w Muzeum Zagłębia w Będzinie włącznie.

W czasie trwania projektu przeprowadzana była na bieżąco dokumentacja fotograficzna, która wiązała się z założeniem kart dla istniejących tradycyjnych budynków mieszkalnych i gospodarczych. Ponadto dokonano rejestracji fotograficznej i video wybranych obrzędów praktykowanych na interesującym terenie. Efektem tych prac jest wspomniana już wędrująca wystawa fotografii oraz publikacja trzech filmów prezentujących wybrane obrzędy uchwycone na terenie Zagłębia Dąbrowskiego.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kolberg 2014 – Promesa”, realizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca.